Essay | De Chronologie Van Herinneringen

Herinneringen zijn essentieel in onze levens; ze staan aan de basis van onze identiteit. Goede herinneringen, maar ook de slechte hebben een enorm groot aandeel in wie wij zijn, hoe we onszelf zien en hoe we daar naar handelen. Duiken we dieper de herinneringen in, is het lang niet zo eenvoudig als we denken. Hoe komt het bijvoorbeeld dat we ons nooit dingen in de juiste volgorde kunnen herinneren?

^{Bron: Photo by Valiant Made on Unsplash}

Terwijl we herinneringen vaak zien als lineair, van vroegste herinneringen naar meest recente, is de chronologie van herinneringen letterlijk en figuurlijk een ingewikkeld doolhof.

Everyone’s memory is a mess. Life is a mess! Everyone’s got memories of a holiday they couldn’t have been on, or a party they’ve never went to. Or met someone for the first time and felt like they’ve known them all their lives. Time is being rewritten all around us, every day. People think their memories are bad, but their memories are fine! The past IS really like that.

– Eleventh Doctor, Doctor Who

Herinneringen en wetenschap
In de medische wetenschap wordt de chronologie van herinneringen onderzocht vanuit verschillende perspectieven, waaronder neurowetenschappen en psychologie. Neurowetenschappelijk onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat herinneringen niet als afzonderlijke entiteiten worden opgeslagen, maar eerder als netwerken van neurale verbindingen in de hersenen. Deze herinneringen worden sterker of veranderen door ze herhaaldelijk te activeren. Dit kan leiden tot valse herinneringen en dat de feiten uit de herinnering langzaam vervagen of vervormen.

Je kunt de complexiteit van herinneringen goed zien bij mensen met PTSS (Posttraumatische stressstoornis). Een opvallend voorbeeld van de complexiteit van herinneringen in de medische wetenschap is het fenomeen van posttraumatische stressstoornis (PTSS). Traumatische herinneringen krijgen te maken met terugkerende levendige, traumatische, herinneringen die boven komen zonder dat ze daar bewust controle over hebben. De herinneringen werken als flashbacks die de persoon terugbrengen naar het moment van de trauma, waardoor ze hun grip kwijtraken op tijd en chronologie.

Herinneringen en science fiction
Science fiction is een dankbare bron voor onderzoek naar die complexiteit van herinneringen. Bijvoorbeeld met behulp van geheugenverlies, implantaten en virtuele herinneringen. In de film BLADE RUNNER (1982) met Harrison Ford en Rutger Hauer bijvoorbeeld, wordt er gebruik gemaakt van klonen, kunstmatige menselijke individuen waar herinneringen in geïmplanteerd zijn om ze een gevoel van echtheid, van menselijkheid te geven.

Een ander voorbeeld is de film ETERNAL SUNSHINE OF THE SPOTLESS MIND (2004), met Jim Carrey en Kirsten Dunst. In de film laten de personages met opzet specifieke herinneringen wissen. De herinnering kan echter niet volledig gewist worden, waardoor er fragmenten en emoties achterblijven. In de film wordt ingegaan op de veerkracht van herinneringen en hoe ze ons onbewust toch blijven beïnvloeden.

Herinneringen en de film
Hoewel ik hierboven al enkele voorbeelden gaf, is de cinematografie de perfecte manier om die lastige kwestie van herinneringen te onderzoeken. Via de montage, flashbacks of droomsituaties kunnen herinneringen verkend worden. Bijvoorbeeld in CITIZEN KANE (1941), waar we de hoofdpersoon, gespeeld door de acteur Orson Welles, en zijn verhaal leren kennen door flashbacks van andere personages. Hiermee wordt een breed perspectief gecreëerd van het personage, maar zien we ook hoe een herinnering foutief kan zijn, of door de jaren heen vertroebeld is geraakt.

De hoofdpersoon in Christopher Nolan’s MEMENTO (2000) lijdt aan een ziekte waardoor hij geen nieuwe herinneringen kan vormen. Door het verhaal op een niet-lineaire manier te vertellen is de kijker net zo in de war als Leonard Shelby (gespeeld door Guy Pearce). De film behandelt de subjectiviteit van herinneringen hoe de realiteit beïnvloedt kan worden door hoe wij tijd ervaren.

De chronologie van herinneringen is een intrigerend en complex onderwerp dat wordt verkend in diverse disciplines, variërend van neurowetenschappen tot kunst. De context waarin ze worden bestudeerd of afgebeeld maakt niet uit, herinneringen blijven een fundamentel onderdeel van wie we als mens zijn. Door de chronologie te onderzoeken kunnen we ons bewustzijn en onze identiteit beter leren te begrijpen.

Maar we kunnen ook de eerdergenoemde films (nog een keer) kijken, want wie weet wat je inmiddels vergeten bent of je je toch anders herinnert dan dat je had gedacht.

Bronnenlijst:

• _{Loftus, E. F. (1993). The reality of repressed memories. American Psychologist, 48(5), 518-537.}
• _{Schacter, D. L. (1996). Searching for memory: The brain, the mind, and the past. Basic Books.}
• _{Film: Blade Runner. Regisseur: Ridley Scott. Warner Bros., 1982.}
• _{Film: Eternal Sunshine of the Spotless Mind. Regisseur: Michel Gondry. Focus Features, 2004.}
• _{Film: Citizen Kane. Regisseur: Orson Welles. RKO Radio Pictures, 1941.}
• _{Film: Memento. Regisseur: Christopher Nolan. Summit Entertainment, 2000.}